FAZLA KİLOLARA 'CİĞERDEN' ÇÖZÜM

Harvard Üniversitesi Genetik ve Kompleks Hastalıklar Bölüm Başkanı Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil ve ekibinden çarpıcı buluş. Ekip, karaciğer dokusunda metabolizmayı bozarak diyabete yol açan mekanizmanın protein değil 'yağlar tarafından' kontrol edildiğini ortaya çıkardı. Hotamışlıgil, karaciğere yapılan genetik müdahaleyle kalsiyum dengesini sağlayıp diyabeti yok etmeyi başardı. Çalışma 'Nature'da yayımlandı, bilim camiasına duyuruldu.

Hotamışlıgil, deney hayvanlarıyla şişman ve diyabeti olan kişilerde karaciğer ve yağ hücrelerinde 'endoplazmik retikulum'da (ER) stres ortaya çıktığını keşfetmiş ve giderilmesinde kullanılabilecek kimyasal maddeleri belirleyip tedavi edici etkilerini göstermişti. O güne kadar ER'ın şişmanlık ve diyabette neden hatalı çalışmaya başladığı bilinmiyordu.

Hotamışlıgil ve öğrencisi Dr. Fu, bu sırrı çözebilmek için hastalıklı karaciğer dokularından ER'ı saflaştıracak bir yöntem geliştirdi. Binlerce protein ve yağ molekülünü sağlıklı ve hasta karaciğer dokusunda inceleyen Hotamışlıgil, şunları söyledi: Şişmanlık tahmin edilenin aksine karaciğer dokusunda protein üretiminden yağ üretimine dönüşü tetikliyor. Bu organdaki ER'nin normal çalışması da bu şekilde bozuluyor. Karaciğer dokusunda binlerce yağ ve protein molekülünü inceledik. Yağların arasında iki molekülde şişmanlığa bağlı anormallik tespit ettik. Bu değişimlerin organ fonkosiyonunu bozulabildiğini ispat ettik.'

Hotamışlıgil ER'yi hücre içinde karmaşık yollarda seyreden 12 silindirli bir yarış arabasının motoruna benzetiyor. Performansı için hücre içindeki özel yapılara kalsiyum aktarılması da gerekiyor. Şişman karaciğer dokusunda meydana gelen değişiklikler, bu tüplerden kalsiyum kaçağına sebep veriyor ve organ fonksiyonunu bozarak diyabete zemin hazırlıyor.

HOTAMIŞLIGİL, şeker hastalığı ve karaciğer yağlanmasını ortadan kaldırmak için uyguladıkları iki stratejiyi şöyle anlattı:

- Şişmanlık sırasında yağlardaki bozukluklardan sorumlu bir enzimin aktivitesini karaciğer dokusunda ortadan kaldıracak bir genetik müdahale geliştirdik. Böylece hem kalsiyum kaçaklarını önledik hem de diyabeti ortadan kaldırdık.

- Gen tedavisi uygulayarak ER'e kalsiyum aktaran en önemli kanal olan bir molekülün karaciğerdeki miktarını yükselttik. Hücrelerin içine kalsiyum girişini düzelttik.Deneysel ortamda şişman dokudaki ER stresini ortadan kaldırdık ve diyabet ve karaciğer yağlanmasını düzelterek hastalıkları etkin şekilde tedavi ettik.

AKŞAM